ในช่วงต้นของคริสต์ศตวรรษที่ 20 พื้นภูมิภาคยุโรปกำลังอยู่ในช่วงที่ร้อนระอุจากอุดมการณ์ความเป็นชาตินิยม การใคร่แสวงหารัฐบริวารและการล่าอาณานิคม การรวมกลุ่มจับขั้วพันธมิตรที่นับวันจะมีความซับซ้อนมากยิ่งขึ้น เป็นเชื้อเพลิงชั้นดีที่จะคอยสุมให้ไฟทางการเมืองระหว่างประเทศโหมกระหน่ำจนลามไปถึงการเกิดสงครามครั้งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์โลกยุคใหม่ที่เรารู้จักกันในนามสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง บทความนี้จะเป็นตอนที่ 1 ของซีรีส์ชุดสงครามโลกครั้งที่หนึ่งที่จะเป็นการปูต้นเหตุและชนวนแห่งความขัดแย้งของชาติต่าง ๆ ที่นำไปสู่สงครามโลกที่ได้คร่าชีวิตผู้คนหลายล้านคน โดยจะแบ่งออกเป็นมูลเหตุและปัจจัยต่าง ๆ ดังนี้
การสังหารเจ้าชายฟรันซ์เฟอร์ดินันด์: เมื่อวันที่ 28 มิถุนายน ค.ศ.1914 (พ.ศ.2457) เจ้าชายฟรันซ์ เฟอร์ดินันด์ (Franz Ferdinand) แห่งอาณาจักรออสเตรีย-ฮังการีถูกลอบปลงพระชนม์โดยกาฟริโล ปรินซิป (Gavrilo Princip) ชายชาวยูโกสลาเวียในเมืองซาราเยโว ซึ่งเหตุการณ์นี้ได้เกิดความขัดแย้งลุกลามบานปลายต่อเนื่องจนทำให้ออสเตรีย-ฮังการีซึ่งในขณะนั้นได้รับการสนับสนุนจากเยอรมนี ได้ประกาศสงครามกับเซอร์เบีย
การจับขั้วมหาอำนาจ: ในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20 มหาอำนาจในยุโรปได้จัดแบ่งตัวเองออกเป็นสองขั้วตรงข้ามหลักได้แก่ ขั้วสามฝ่ายหรือที่เรียกว่า Triple Entente (ฝรั่งเศส รัสเซียและสหราชอาณาจักร) และขั้วพันธมิตรสามชาติ Triple Alliance (เยอรมนี ออสเตรีย-ฮังการีและอิตาลี) โดยสองขั้วพันธมิตรเหล่านี้ได้ร่วมกันสนับสนุนการรบกันในช่วงสงคราม ทำให้สงครามเกิดผลกระทบในวงที่กว้างมากขึ้น
การใช้กำลังทหารและการแข่งขันด้านอาวุธ: หลังจากการปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งที่สอง ในช่วงปี ค.ศ.1870 (พ.ศ.2413) ประเทศในแถบยุโรปต่างตกอยู่ในวัฏจักรของการสั่งสมกำลังทหารและการแข่งขันพัฒนาอาวุธ โดยเฉพาะอย่างยิ่งจักรวรรดิเยอรมนีและสหราชอาณาจักร โดยมีอัตราการขยายกองทัพเรือและกองทัพบกของตนเป็นที่น่าตกใจ ซึ่งการกระทำดังกล่าวเป็นการเพิ่มความตึงเครียดและความไม่ไว้วางใจระหว่างประเทศต่าง ๆ มากยิ่งขึ้น
การแข่งขันล่าอาณานิคม: จากข้อที่ 3 สิ่งที่จะแสดงออกถึงความยิ่งใหญ่ของแต่ละประเทศก็คือการแข่งขันกันสร้างอาณานิคมในหมู่ประเทศยุโรปที่ทวีความรุนแรงมากยิ่งขึ้น ไล่ตั้งแต่การแข่งขันกันเพื่อควบคุมพื้นที่บริเวณแถบทวีปแอฟริกาและเอเชีย ซึ้งแม้หลายครั้งจะเป็นเพียงแค่ความขัดแย้งเล็ก ๆ น้อย ๆ แต่ก็สามารถสั่งสมความเกลียดชังให้หยั่งรากลึกได้
วิกฤติการณ์คาบสมุทรบอลข่าน: คาบสมุทรบอลข่านถือเป็นหนึ่งในพื้นที่พิพาททางดินแดงที่สร้างของความตึงเครียดระหว่างชาติมหาอำนาจ โดยสงครามบอลข่านทั้งครั้งที่หนึ่งและสอง (ค.ศ.1912-1913) ถือเป็นสัญญาณที่สำคัญของการแสดงถึงความไม่เสถียรของภูมิภาคนี้ ซึ่งได้ลามเป็นความขัดแย้งใหญ่ครั้งใหญ่ในเวลาถัดมา
Blank Check Assurance: การสนับสนุนทางการทหารและการเมืองที่จักรวรรดิเยอรมนีมีต่อออสเตรีย-ฮังการีอย่างไม่มีเงื่อนไข อันเป็นที่มาของคำว่าการรับประกันแบบตีเช็คเปล่า (Blank Check Assurance) ทำให้ออสเตรีย-ฮังการีมีความฮึกเหิมและไม่เกรงกลัวที่จะใช้มาตรการทางทหารกับเซอร์เบีย เพื่อยกระดับสถานการณ์ให้มีความรุนแรงมากยิ่งขึ้น
ความตึงเครียดในภูมิภาคยุโรปที่ก่อตัวขึ้นทีละขั้น โดยมีปัจจัยและเหตุการณ์ต่าง ๆ ที่เราได้กล่าวไว้ในข้างต้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งการลอบปลงพระชนม์เจ้าชายเจ้าชายฟรันซ์ เฟอร์ดินันด์ ที่ถือว่าเป็นชนวนหลักแห่ง ที่ทำให้มีการประกาศสงครามระหว่างชาติต่าง ๆ มากมายและลุกลามไปเป็นการเกิดสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง ซึ่งจะมีการเล่าถึงฉากทัศน์หลังจากนี้ในตอนถัดไปของซีรีส์ชุดนี้
